|
| ||||
| ||||
|
|
|
THEMA: anarchisme special Na 10 jaar durft infomania er mee op de proppen te komen: een ANARCHISME SPECIAL: twee maanden focus op dat wat onterecht als gekend verondersteld wordt en al te vaak stilzwijgend in het midden drijft. Geen verkondiging van anarchistische zekerheden maar een aanbod dat hopelijk massa's inspiratie zal bieden aan al wie zich reeds door anarchistische ideeën liet verleiden of voor wie daartoe bereid is. |
| maandag 21 november 2005 - 20u15 |
| Aanzetten tot een anarchistische economie: een onzinnige vraag? |
| - Bart Capéau |
|
"Eigendom is diefstal","Basisinkomen: gelijkevrijheid voor allen", "Schaf het geld af", Coöperatieven, een alternatief voor socialistische nationalisatie en kapitalisme", "Municipalisme", "Zelfbeheer en Soviets", "Arbeid = slavernij": het is maar een greep uit de "winkel" van de "anarchistische economie". Maar er wordt wel eens geklaagd dat anarchisten geen valabel alternatief hebben. In de inleidende uiteenzetting wordt de stelling geponeerd dat de zoektocht naar "krachtlijnen van een anarchistische economie" zelf niet anarchistisch is. Destructuuren organisatie vanzowel de huidigekapitalistische samenlevingals vele traditionele samenlevingen resulteren in conflicten(tussen werkenden/werklozen, rijken/armen, daklozen/huisbezitters,werkgevers/werknemers,...). Traditionele, zowel als moderne kapitalistische maatschappijen'beheersen' deze conflicten door middel van macht/repressie: bepaalde groepen (meestal witte mannen) ontwikkelen technieken/middelen/structuren/instellingen om hun belangen in het conflict te realiseren en de conflicterende interesses van anderen te onderdrukken of om te vormen zodat ze in hun eigen belang worden geëxploiteerd.Belangrijk daarbij is nietin de eerste plaats het economische aspect ervan maar juist de niet- economische aspecten: hoe politieke, sociale instituties, psychologische mechanismen economische machtsverhoudingen met zich meebrengen, provoceren. Anarchisme is een steeds doorgaande strijd tegen de macht van wie ookin een conflictuele situatie, en conflictuele situaties zijn niet enkel economische conflicten (homo-centrisme, huidskleur, ...). In een tweede deel van de inleiding wordt kritisch stilgestaan bij enkele van voormelde principes van een anarchistische economie in het licht van deze stelling. Tenslotte komt ook het 'conflict' vrijheid-gelijkheid aan bod. |
|
· "Weg met de economie!" - Verslag van de vierde Infomania-avond door pinkje op Indymedia Oost-Vlaanderen Na een maandagavondje film (Bunuel), was het deze week (21/11) weer tijd voor een serieuze lezing annex discussie, vormgegeven door Bart Capéau. De voorstelling van het thema op de Infomania-site, deed al vermoeden dat er die avond een stevig boompje zou worden opgezet rond economie, macht, vrijheid en gelijkheid (1). Er waren wederom een 30-tal toehoorders, alsook opnieuw een interessant verkoopsstandje van de Infotheek. De sfeer zat er (meestal) goed in. Het is onbegonnen werk het ganse verloop van de avond neer te schrijven, wat volgt is dan ook een zeer beknopte samenvatting van enkele kernpunten en discussies. Voor een reader van de avond, gelieve je smeekbeden te richten naar anarchistischcentrum@lycos.com, of naar Bart C himself. Het thema van de avond luidde: 'Aanzetten tot een anarchistische economie: een onzinnige vraag?' 'Economie' is ook een dubbelzinnige term, aangezien het zowel refereert naar een realiteit, als naar een wetenschap. De lezer omschreef economie ruwweg als 'de productie en verdeling van materiële goederen'. Er werd tevens de nadruk gelegd op de noodzakelijke erkenning van intermenselijke en interdierlijke conflicten, die er vroeger, nu en ook later altijd zullen zijn. Deel 1: KRITIEK VAN DE VRAAG Het opmaken van een blauwdruk voor een toekomstige ideale economie kan niet anarchistisch zijn, aldus de lezer. We mogen het echte leven niet verwarren met het economische leven. We denken ook beter na over (politieke) anarchie an sich dan over een anarchistische economie. De waarde van de niet-economische aspecten dient meer erkend te worden. In die zin wordt de definitie van 'economie' misschien beter uitgebreid tot: 'het produceren, regelen en verdelen van niet alleen goederen, maar ook van allerhande capaciteiten'. De fantasie van een anarchistisch luilekkerland mogen we in ieder geval vergeten; er zullen altijd en overal conflicterende belangen zijn. Binnen de (Gentse) realiteit zien we de laatste jaren hier en daar wat kleine anarchistische coöperatieven ontstaan, veel te miniem om ook maar iets aan de kapitalistische economie te veranderen. De georganiseerde benefieten hebben vaak als doel zoveel mogelijk poen te scheppen, in se een kapitalistische doelstelling dus. En de volxkeukens... ideaal zou zijn om hier met 'vrije bijdrage' te werken: "ieder krijgt volgens haar eigen noden en draagt bij volgens haar eigen kunnen" (het leitmotiv van de avond). Probleem bij de AC-Volxkeukens is misschien wel dat de groenten en ingrediënten GEKOCHT worden. Kan er niet gezocht worden naar gratis groenten, via GIFTEN van zelfkwekers of via SKIPPEN, of, anarchisme in zijn ultieme gevolgtrekking, kunnen er geen groenten GESTOLEN worden ;-) ? (1b) Deel 2: KRITIEK VAN HET KAPITALISME Bart omschrijft het 'kapitalisme' ongeveer als volgt: 'Het geheel van regels, wetten, instituties, met het oog op de maximale bevordering van het vrije initiatief in productie en verdeling van goederen en diensten'. De staat omlijnt de vrije wil, de keuzevrijheid van de burgers. Het kapitalisme pretendeert 'efficiënt' te zijn, zij voorziet de beste verhouding tussen vraag en aanbod, en zij maakt zogezegd de grootste 'keuzevrijheid' mogelijk, en dit door middel van een staat die corrigeert en herverdeelt waar nodig is. De welvaartsstaat is dan ook een onderdeel van het kapitalisme. Samengevat: de drie pijlers van de welvaartstaat zijn efficiëntie, vrijheid en herverdeling. Deze drie pijlers komen echter vaak in conflict met elkaar. Het spanningsveld tussen efficiëntie en keuzevrijheid werd bijvoorbeeld uitvoerig uitgelegd door middel van de speltheorie, toegepast op het al dan niet (laten) lezen van een semi-pornografisch boekje van Boon (MMOJ) in de ideale maatschappij (2). Hoe meer keuzevrijheid wordt overgelaten aan het individu, hoe meer zij haar eigen preferenties mag doordrukken, hoe 'lager' het geheel van tevredenheid en efficiëntie. Vanuit het anarchisme zijn er echter heel wat kritieken op het anarchisme en de welvaartstaat. Zo is er kritiek op de groeipolitiek, de maximale inschakeling van burgers in de productie van goederen en diensten (cfr het Generatiepact!), de plicht tot werken en de noodzaak tot herverdeling (moet er nog 'herverdeeld' worden als er een billijke initiële verdeling zou zijn?). Er is kritiek op de zogenaamde '(keuze)vrijheid' en op 'efficiëntie', die leidt tot een 'rat race' en niet zelden, paradoxaal genoeg, tot schaarste en zelfs hongersnoden (cfr Bengalen halfweg de vorige eeuw) (3) Deel 3: Kritiek van de anarchistische alternatieven Zéér spijtig was het te constateren a) dat er nog maar weinig tijd over was en b) dat de lezer zijn papieren van deel 3 verloren was. Zucht... Heel kort werd er stilgestaan bij de zin en de onzin van een basisinkomen, en was er de oproep om resoluut alle prijzen en geld af te schaffen, waarbij ieder produceert naar haar eigen behoeften. Het befaamde 'recht op luiheid' loopt in dergelijke context wel enigzins gevaar (((op dit moment was er een koude rilling voelbaar bij de helft van de aanwezigen ;-) ))) Deel 4: Vrijheid, gelijkheid en improductiviteit Hier werd opnieuw de speltheorie aangewend, om aan te tonen hoe vrijheid en gelijkheid vaak conflicteren met elkaar. Deze keer werd een originele speltoepassing gevonden in preferenties ten aanzien van (elkanders) koken in een volxkeuken, en de nood aan afwassers. Conclusies: - Een zo gelijk mogelijke vrijheid voor iedereen is een illusie. - We moeten meer discussiëren en (daardoor) minder productief zijn! Tot zover de lezing. DISCUSSIE Na een kwartiertje pauze (waarin het resultaat van de assez-klusdag van zaterdag te bewonderen viel, alsook de lichtjes gestegen drankprijzen) was het tijd voor een groepsdiscussie, zij het ietwat rommeliger dan de vorige keren. Een weergave van enkele van de belangrijkste opmerkingen en discussies: * 'Gelijkheid' dient misschien meer gedefinieerd te worden (bijv. gelijkheid van kansen, talenten, startpositie of resultaten), maar het hoeft hoedanook niet altijd negatief te worden geïnterpreteerd. Is positieve 'diversiteit' af en toe niet op zijn plaats? Is ongelijkheid niet pas een probleem als er onder geleden worden, of als er een wens tot ruilen bestaat binnen die ongelijkheid? * Ook 'efficiëntie' hoeft niet altijd negatief te worden gekleurd. Een beetje 'efficiëntie' tijdens de volxkeukens is toch een goede zaak, bijvoorbeeld? De term hoeft niet enkel te refereren naar groei, winst en kapitaal. * Dient een anarchistische economie bekeken te worden vanuit micro- of vanuit macro-niveau? Deze avond was het vooral het tweede, wat de discussies nog te vaak zeer abstract, onduidelijk en eclectisch maakte (wie begreep elkaar echt?). Er kan ook vertrokken worden vanuit de noden van het individu binnen een kapitalistische wereld, en te zien hoe en waar er draden met het kapitalisme kunnen worden doorgeknipt. Uiteraard zijn er ook macro-economische perspectieven nodig, bijv de nood aan een globale economische sturing naar bepaalde kyoto-principes toe, of in ieder geval de noodzaak voor een globale ecologische sturing, voor het definitief te laat is. * Discussies pro en contra zelfvoorziening, pro en contra arbeidsdeling, pro en contra verdeling van gronden (gelijk verdelen of niet verdelen?), pro en contra sociale zekerheidssystemen, etc etc etc. Wat met de solidariteit? * Is het makkelijker anarchist te zijn in de stad of op het platteland, in Vlaanderen of in Spanje, met of zonder dop/werk? Ook na de formele beëindiging van de lezing, werd er naar goede gewoonte nog lustig voortgediscussieerd aan de toog. Ter afsluiting nog enkele persoonlijke bemerkingen: * Het thema was eigenlijk veel te groot en belangrijk om het in één avond te willen vatten. De lezer had zich grondig geïnformeerd en trachtte enkele basistermen zeer duidelijk te omlijnen, alsook de discussies te stroomlijnen. Toch bleef ik wat op mijn honger zitten, vooral door het divergerende karakter van de discussies. Nogmaals: wie begreep echt wat de ander wou vertellen? En opnieuw werd er gestruikeld over woorden, werd een karikatuur gemaakt van andermans woorden. Maar kan dit ook anders op een avond over e-co-no-mie, een wetenschap en realiteit waar de meesten onder ons nooit enige studie rond verricht hebben, en ervaringen hieromtrent vaak zeer persoonlijk gekleurd zijn. * Toch verbaast het mij dat er niet méér wordt stilgestaan bij het afwegen van de dagdagelijkse handelingen in een groter anarchistisch (economisch) kader. Alsof bijna niemand nog gelooft in het omturnen van deze hyperkapitalistische samenleving naar een meer menselijker (anarchistischer?) samenzijn. Alsof enkel het macro-niveau telt om over te filosoferen, lekker veilig weg van onze eigen leefomgeving. * Ik heb de drukte rond het vermijden van 'ongelijkheid' persoonlijk nooit echt gesnapt. Is dit dan niet vooral een communistisch begrip? * De aangehaalde speltheorieën lijken mij vaak ook uit te gaan van hyper-egoïstische tendenzen bij ieder individu, daar waar ik persoonlijk, misschien tegen beter weten in, blijf geloven in geëxpliciteerde en ruim verdeelde waarden, inzichten, idealen, solidariteit, etc. * Wat ook niet zo aan bod kwam (maar ja, de avond zat al bomvol), was de ecologische grens die ons kapitalistisch systeem bereikt heeft: nog een beetje groei, en de planeet is naar de knoppen: dit maakt de kritiek op het kapitalisme tot een wereldwijde bekommernis, en niet alleen een (klein)linkse. Ook de link tussen onze welvaart hier en de armoede in het Zuiden, werd niet echt besproken: mij lijkt het dat, sinds modellen als de Wereldsysteemanalyse van Wallerstein (4) er gekomen zijn, een aantal klassieke marxistische modellen herbekeken moeten worden, bijvoorbeeld vanuit de perceptie dat de overgrote meerderheid van de Westerse arbeiders heden ten dage eerder uitbuiters dan uitgebuitenen zijn. Noten: (1) http://www.anarchie.be/infomania/item.php?thema=22&nr=101 (1b) Over het gratis verkrijgen, en soms stelen, van groenten: http://squat.net/leuven/nav/groepen/fnb.htm (2) Over de speltheorieën: http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Speltheorie (2b) Amartya Sen over de speltheorie, mbt vrijheid en gelijkheid: http://home.mira.net/~andy/works/sen-critical-voice.htm (3) "The young Amartya Sen had personally witnessed the millions of victims of the Bengal famine in 1943. His economic analysis of famines showed that people die of hunger and starvation not so much because of unavailability of food in the region but because of their "entitlement" failures, their lack of ability to acquire food. " Uit: http://www.flonnet.com/fl2204/stories/20050225005900400.htm (4) Wallerstein over Wereldsysteemanalyse: http://www.globalinfo.nl/article/articleview/164/1/1/ |
| Programma |
| Kies een thema om het programma te doorbladeren. |
Infomania · Sparrestraat 1a, 9000 Gent · Tel: 09/227.18.25